Het eerste circulaire onderwijsgebouw van Nederland, CPG gecertificeerd
Na de oplevering van het meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland in 2016, het gebouw Zorg en Welzijn in Drachten, bleek uit de evaluatie van de projectaanpak dat er twee thema’s waren waarmee we nog meer het verschil konden maken. Energieneutraal en circulair bouwen. Aan tafel vertelt hoofd facilitair beleid Jaap van Bruggen over de nieuwbouw voor de opleiding Veiligheidsberoepen (voorheen Uniformberoepen), in gesprek met Edwin Knol van ICSadviseurs.
Jaap: “ROC Friese Poort heeft een doorlopend huisvestingsprogramma, waarbij wij ons maatschappelijk verantwoord voelen om een mooi en gezond gebouw te ontwikkelen. We zijn altijd in voorbereiding of uitvoering van huisvestingsprojecten, waarin wij onszelf elke keer weer proberen te verbeteren. De beste durven zijn, dat is ook waarmee we de studenten stimuleren. We willen onze studenten en docenten hiermee inspireren. Wanneer je kwaliteit geeft dan krijg je ook een stukje respect terug.”
Edwin: “Eigenlijk creëer je ruimte waarin je het onderwijs maximaal faciliteert en uitdaagt.”
Jaap: “Deze opleiding zat versnipperd over diverse gebouwen in de stad. Daarnaast was de kwaliteit van de leeromgeving niet meer toereikend. Als je wilt dat jongeren deze studie kiezen, moet je ze ook goed faciliteren. Dat betekent goede docenten maar ook zeker een respectvolle omgeving. Een school waar ze trots op zijn.
Toen deze locatie voorbijkwam was dat perfect. We zitten hier aan een park, waar sportfaciliteiten zijn, in nabijheid van openbaar vervoer, in een woonwijk aan de rand van de stad. De studenten worden hier opgeleid voor zware beroepen waarbij je midden in de maatschappij staat. Alle elementen kwamen bij elkaar op deze locatie.”
Edwin: “Bij de selectie van de architect en het vormen van het ontwerpteam zijn we op zoek gegaan naar de juiste mensen voor een goede samenwerking. De markt uitdagen om verder te denken dan wat ze traditioneel doen.”
Jaap: “Omdat er weinig bekend was over circulair bouwen, hebben wij zelf een projectdefinitie gemaakt van wat wij verstaan onder circulair bouwen. Bij de selectie van het ontwerpteam, dat later het bouwteam werd, lieten we de twee onderwerpen energieneutraal en circulair bouwen steeds terugkomen. Daarnaast hebben we heel sterk gekeken met welke mensen van de architect of aannemer hebben we te maken. Eigenlijk maken zij het verschil. De meerwaarde die je hebt van het team, de samenwerking tussen de mensen, dat bepaalt of je daadwerkelijk een plus kunt geven aan het project. Wij hadden de ambitie om iets moois neer te zetten en zij volgden die ambitie. Hierdoor kreeg je een bepaalde chemie, waarbij iedereen steeds enthousiaster werd en ideeën kreeg om het ontwerp steeds beter te maken.”
‘'Wat je graag bij anderen wilt zien, moet jezelf ook laten zien. Dan word je als docent, maar ook als school geloofwaardig.’'
Edwin: “Beide selecties waren Europese aanbestedingen. Hierin heb je je te houden aan randvoorwaarden, maar tegelijk probeer je het maximale eruit te halen. Wat kan een aannemer toevoegen aan het project in het kader van circulariteit? Daarbij is het belangrijk dat je in de aanbesteding helder uitlegt en omschrijft hoe je gaat beoordelen en wat de criteria zijn.”
Jaap: “In deze Europese aanbesteding hebben we aangetoond dat je circulariteit prima kan toepassen op een innovatieve manier. Ook in de aanbestedingswet zijn mogelijkheden om er innovatief mee om te gaan. Maar je moet er wel kennis van hebben. Daar heeft ICSadviseurs in ondersteund om de kennis goed toe te passen. Elke keer de grens op zoeken.”
Edwin: “Belangrijk bij dit soort procedures is dat je wel blijft uitleggen waarom je een besluit neemt. Een partij wil dat graag evalueren. Ook zij willen ervan blijven leren en getriggerd worden om het de volgende keer weer beter te doen. Zo ben je continu aan het verbeteren.”
Jaap: “Vanuit de projectdefinitie hebben we vrij snel een projectwebsite in het leven geroepen. www.wijbouwencirculair.frl. Deze website bleek een goede meetlat voor onszelf. Op de projectwebsite vind je specifieke voorbeelden waarom bepaalde materiaalkeuzes zijn gemaakt. Belangrijk hierin is dat je aangeeft, ook in discussie met het ontwerpteam, wat is het volgende gebruik? Wat je toepast kun je dit hergebruiken of omsmelten naar een nieuw product?”
Jaap: “Een ander mooi voorbeeld van circulair bouwen is hoe je met materiaal om gaat. Bij dit strakke gebouw, wilden we voor de bestrating een stoere klinker, dikke massieve steen, gemêleerd. Maar graag wel hergebruik. Voor de start van de bouw is de aannemer deze stenen gaan verzamelen. Zo kocht hij verschillende partijen op en verzamelde dit op het parkeerterrein hiernaast.
Op de datum dat er bestraat moest worden, lagen er voldoende stenen klaar. Dit had hij nooit bereikt als hij niet vroeg genoeg was begonnen. Anders leren denken binnen het proces is noodzakelijk, omdat je materialen op een andere manier moet betrekken. Ditzelfde geldt ook voor de balie van de receptie.”
“De balie is gemaakt van afvalhout in een timmerfabriek van een interieurbouwer. De architect is in de timmerfabriek gaan kijken wat daar lag en heeft stukken hout bij elkaar gebracht tot de strepen zoals je ze op de uniformen ziet. Dat is ook het beeldmerk van het gebouw geworden.
Wat ook bijzonder is, is de berging die 100% van hergebruikt materiaal is. Ook hier zie je de mooie samenwerking tussen de aannemer, architect en adviseurs. Samen zijn ze naar een scheepssloper gegaan om te kijken wat er op het terrein lag om daar een ontwerp van te maken. Hierdoor ontstond een authentieke en originele berging.”
“Het eerste, circulaire onderwijsgebouw van Nederland, CPG gecertificeerd”
Jaap: “De samenwerking met ICSadviseurs is goed. In het voortraject is ICS procesbegeleider bij het Programma van Eisen geweest. Voor ons de belangrijkste fase in het project omdat hierin de ambitiedoelstellingen zijn bepaald, met name energie neutraal en circulair bouwen. Wat hier heel belangrijk is geweest, is de bijdrage van de docenten. Het gevoel dat zij hierin een stem hadden, merk je nog steeds terug. Dat bepaalt ook hun tevredenheid en of ze zich herkennen in de keuzes die zijn gemaakt. De basis van het Programma van Eisen en het selecteren en contracteren van de architect, aannemer en adviseurs, heeft geleid tot een mooi bouwteam.”
Jaap: “Dit nieuwe gebouw, betekent voor ROC Friese Poort weer een nieuw ijkpunt van kwaliteit.”
Edwin: “Belangrijk is om jezelf duidelijke ambities te stellen. Wat is de volgende stap en waar komen we verder mee in de toekomst.”
ROC Friese Poort is één van de initiatiefnemers van de Noordelijke mbo-instellingen die samen met 45 regionale bedrijven en de Hanzehogeschool Groningen het project GAS 2.0 hebben opgezet. Doordat de aardgaswinning wordt teruggebracht en in 2030 zelfs stopgezet wordt, verandert de werkgelegenheid in deze sector. Daarnaast groeit de markt voor duurzame alternatieven hard.
GAS 2.0 zet zich in op werving van studenten en zij-instromers voor technische opleidingen en onderwijsvernieuwing. Ook richten zij zich op het realiseren van een actieve community van ondernemers en experts uit bedrijfsleven, docenten en studenten die samen kennis ontwikkelen en delen.
Edwin Knol
edwin.knol@icsadviseurs.nl +31 6 22 59 45 32Hidde Benedictus
hidde.benedictus@icsadviseurs.nl +31 6 22 57 36 04Hans Voorberg
hans.voorberg@icsadviseurs.nl +31 6 22 60 16 75
